Onze financiële positie
Het college heeft voortdurend oog voor de externe ontwikkelingen en de financiële mogelijkheden die de gemeente heeft. Een verantwoord financieel beheer voor de korte én lange termijn vormt hierbij het uitgangspunt. Dit om de financiële weerbaarheid van onze gemeente naar de toekomst te kunnen borgen. Dit beleid, en dat van voorgaande jaren, heeft ervoor gezorgd dat onze financiële positie momenteel goed is. Dit is wederom bevestigd door drie organisaties die, ongevraagd, onze financiële positie hebben beoordeeld.
Landelijk beleid en ontwikkelingen in 2023
2023 was financieel gezien een onrustig jaar. Heel Nederland, ook onze gemeente, had te maken met ongekende inflatie en loon- en prijsstijgingen. Daarnaast ging ook de rente op geldleningen fors omhoog om de inflatie te remmen. Al deze onvermijdbare zaken, met verschillende oorzaken, hadden hun uitwerking op de financiële positie van onze gemeente. Budgetten moesten worden bijgesteld en deze leiden eveneens tot bijstellingen voor de begroting 2024. Naast externe ontwikkelingen, zoals hierboven benoemd, heeft een omzetting plaatsgevonden van onderhoudsreserves naar onderhoudsvoorzieningen. Hier werd door onze accountant maar ook de Provincie als toezichthouder al langer op aangedrongen. Een aanzienlijke operatie met gevolgen voor onze Balans en verschillende kengetallen. Feitelijk had dit al jaren eerder moeten plaatsvinden. Dit was niet eerder mogelijk met de bestaande organisatie en ook het opstellen van onderbouwingen van de voorzieningen met actuele meerjarige onderhoudsplannen.
Het vorige Kabinet had voor de komende jaren forse ambities die een positieve invloed hadden op de uitkering in het gemeentefonds. Het vallen van het Kabinet heeft geleid tot een drastische bijstelling van de uitkering van het gemeentefonds in 2026 en 2027. Op het moment van het schrijven van deze toelichting is na de Tweede Kamer verkiezingen in 2023 nog geen nieuw Kabinet geïnstalleerd. Onzeker is hoe de hoogte van het gemeentefonds zich zal ontwikkelen naar 2026 en 2027 met het nieuwe Kabinet. Op advies van de VNG heeft onze gemeente in de nieuwe meerjarige begroting het bestaande beleid doorgetrokken naar 2027. Dit heeft de laatste twee jaren geleid tot een negatief saldo van de begroting. Het college zal in de loop van 2024 voorstellen uitwerken om de negatieve effecten van het gemeentefonds in 2026 en 2027 proberen te dempen. Dit als het Kabinet het landelijke tekort van € 3 miljard, niet of slechts gedeeltelijk gaat overbruggen.
Toezicht op de financiële positie
Provincie Noord-Holland
Provincie Noord-Holland geeft jaarlijks aan onder welke vorm van toezicht een gemeente valt. De provincie baseert dit op de begroting voor het betreffende jaar. Voor 2023 (en ook voor 2024) is aangegeven dat onze gemeente onder het zogenaamde ‘repressieve toezicht’ valt. Dit betekent dat toezicht achteraf plaatsvindt. We hoeven besluiten dus niet vooraf ter goedkeuring aan de provincie voor te leggen. Het repressieve toezicht is al een aantal jaren achtereen onveranderd.
BDO Accountants
Jaarlijks voert BDO Accountants een benchmark uit onder alle gemeenten in Nederland. In de afgelopen jaren kwam de gemeente goed uit de bus. Op basis van de uitgangspunten van eerdere benchmarks scoort onze gemeente een 8.7.
BDO heeft echter gemeend om dit jaar de meerjarige Balans uit de begroting mee te wegen in de beoordeling. De eerdergenoemde ontwikkelingen op het gebied van het gemeentefonds maken deze keuze, aldus BDO, noodzakelijk. Wij hebben begrip voor deze aanvulling. Maar rekening houdend met de negatieve begroting voor 2026 en 2027 en ook de omzetting van reserves naar voorzieningen, valt het Eigen Vermogen hierdoor terug. De beoordeling van BDO, inclusief de meerjarige ontwikkeling van het Eigen Vermogen komt daarmee op een 5,5. Deze beoordeling is dus niet vergelijkbaar met eerdere jaren.
In de benchmark beoordeelt BDO gemeenten op onderstaande risico’s, aangevuld met een meerjarige beeld. Hierbij maken zij gebruik van de kaders van de provinciale toezichthouders, te weten:
· Netto schuldquote
· Solvabiliteitsrisico
· Grondexploitatie
· Structurele exploitatieruimte
· Belastingcapaciteit
VNG
De VNG heeft een ‘monitor financiële conditie gemeenten’. In deze monitor worden een aantal financiële ratio’s bekeken van alle gemeenten in Nederland. Zoals bijvoorbeeld de solvabiliteitsratio en de netto schuldquote. Na jaren van verslechtering is de financiële conditie van gemeenten verbeterd. Onze gemeente scoort in deze monitor over 2022 een 8.
Conclusie onderzoeken
Bovenstaande onderzoeksresultaten bevestigen dat dit collegebeleid, evenals dat van voorgaande jaren, heeft bijgedragen aan onze huidige positieve financiële situatie. En dat onze gemeente er financieel nog steeds goed voor staat.
ROM NH (Regionale Ontwikkelingsmaatschappij)
Op 9 september 2021 heeft de gemeenteraad ingestemd met de oprichting van de ROM. Tegelijk heeft de gemeenteraad ook ingestemd met een deelname van € 900.000 (1% van de gemeentelijke begroting) in deze ROM. Storting van dit kapitaal gebeurt in tranches, waarvan de laatste storting uiterlijk in 2026 plaatsvindt. In 2022 heeft de gemeente de eerste storting ter hoogte van € 90.000 voldaan en in 2023 een tweede stort. De ROM zal regionaal de puzzel in de samenwerking met andere fondsen en partners dichtleggen. De ROM doet dit met een financieringsaanbod en met business development. Voor onze gemeente betekent dit dat we financiële ruimte creëren voor ondernemers die actief willen bijdragen aan de verduurzaming van hun bedrijf. De ROM springt daarop in. Hierdoor kunnen ook onze lokale ondernemers hun duurzame initiatieven door ontwikkelen en zo een bijdrage leveren aan een duurzaam Edam-Volendam.